Μας ρωτάτε οι γονείς που επισκέπτεστε πρώτη φορά το χώρο μας: «εσείς τι πιστεύετε για την τιμωρία; Ποια είναι η πρακτική σας στην μη αποδεκτή συμπεριφορά ενός παιδιού προς ένα άλλο συνομήλικο παιδί;». Με αφετηρία λοιπόν αυτή την κάπως «αντιφατική» ερώτηση, αφού παιδαγωγική και τιμωρία είναι ασύμβατες έννοιες, έγραψα αυτό:

Η δική μας παιδαγωγική πρακτική εκπαιδεύει τα μικρά παιδιά σε στρατηγικές αυτορρύθμισης, αυτοπροστασίας και διαπραγμάτευσης, δίχως να στοχοποιεί συμπεριφορές. Τα παιδιά θα πρέπει να μάθουν να διαχειρίζονται τις συγκρούσεις και διαφορές με λεκτική διεκδίκηση, δίχως να ποινικοποιείται η επιθυμία, αλλά με σεβασμό στην ομάδα και με αδιαπραγμάτευτη την ακεραιότητα των παιδιών που για εμάς είναι αδιαμφισβήτητη προτεραιότητα εδώ και 25 χρόνια.

Αυτό σημαίνει πως η παρέμβαση της νηπιαγωγού γίνεται με τέτοιο τρόπο ώστε να μη φαίνεται ότι η ίδια είναι υπέρ ή κατά κάποιου μαθητή, αλλά ο ρόλος της είναι να υπενθυμίζει αυτό που μαζί με τα παιδιά έχουν επικυρώσει ως συμφωνία για τη συλλογική λειτουργία.
Σ’ εμάς λοιπόν, για κάθε παρέκκλιση από τα συμφωνηθέντα ακολουθούν συνέπειες που έχουν προταθεί και συμφωνηθεί από την ομάδα των παιδιών. Γιατί όταν η νηπιαγωγός παρεμβαίνει με αδιαπραγμάτευτη θέση ή νουθετεί ηθικολογώντας, επιτυγχάνεται το αντίθετο αποτέλεσμα από αυτό που επιδιώκουμε.

Επιπλέον, καθημερινά συζητιούνται στην μικρή αλλά και στη μεγάλη ομάδα θέματα που προκύπτουν στις σχέσεις τους στο σχολείο. Τα παιδιά συχνά απορρίπτουν άλλα παιδιά για τους δικούς τους λόγους και εκλαμβάνουν συχνά την συμπεριφορά άλλων ως επίθεση, δίχως όμως να συμβαίνει ακριβώς αυτό. Αρκεί πολλές φορές ένα τράβηγμα, μία λεκτική πρόκληση, μία άστοχη κίνηση ενός άλλου παιδιού πάνω στο παιχνίδι. Είναι γνωστό ότι παιδιά τα οποία έχουν μάθει στην επίλυση των δυσκολιών τους από ενήλικες δεν μπορούν αποτελεσματικά να διαχειριστούν την καθημερινότητα τους στη σχέση τους με τους συνομηλίκους. Είναι τραγικό να ακούω ότι ένα παιδί προσχολικής ηλικίας το οποίο δεν έχει επίγνωση του καλού και του κακού, του ηθικού και του μη ηθικού να καθίσει στην καρέκλα της «σκέψης»….! για να συμμορφωθεί με αυτό τον τρόπο στους κανόνες της ομάδας από εμάς.
Το ζήτημα λοιπόν αγαπητοί μας γονείς, δεν είναι αν θα βρουν προκλήσεις και δυσκολίες, αλλά αν μπορούν με τα εφόδια που θα δώσουμε, να τις διαχειριστούν τώρα και στο μέλλον.
Το πολυσυζητημένο φαινόμενο του «bullying» δεν θα είχε πάρει τέτοιες διαστάσεις στη ζωή αν τα παιδιά από το νηπιαγωγείο ακόμη είχαν μάθει να διεκδικούν, αλλά και να προστατεύονται με δική τους ευθύνη και επίγνωση. Στα παιδιά του νηπιαγωγείου, λόγω χαρακτηριστικών, η σύγκρουση δεν είναι η εξαίρεση, αλλά ο κανόνας και δεν εξαλείφεται ούτε με νουθεσίες, ούτε με το πλαίσιο. Το πώς βλέπουμε όμως οι εκπαιδευτικοί αυτή την πραγματικότητα και πώς στεκόμαστε απέναντι σε αυτή δείχνει την παιδαγωγική μας κατάρτιση, αλλά και πόσο αγαπάμε τελικά τα παιδιά στην πράξη κι όχι στα λόγια, πόσο είμαστε δίπλα σε ΟΛΑ τα παιδιά δίχως εξαιρέσεις.

Κατανοώ ότι όλη αυτή η νέα προσέγγιση ίσως είναι ξένη προς την κοινωνία και την κουλτούρα, αλλά είμαι σίγουρη ότι είναι προς όφελος των παιδιών και θα δικαιωθεί από την πορεία τους. Και νιώθω τιμή αλλά και το πολύ ελπιδοφόρο μήνυμα ότι οι γονείς που βρίσκεστε εδώ σε αυτό το σχολείο βλέπετε μια προοπτική σε αυτή τη θέση μας για τη ζωή του παιδιού σας.

Όταν τα παιδιά σας κάνουν παράπονα για άλλα παιδιά, αποφύγετε να εμπλακείτε σε συζητήσεις, ούτε σε δηλώσεις ή εκφράσεις που απαλλάσσουν το παιδί από την ευθύνη του, αλλά ταυτόχρονα δείξτε του ότι το ακούτε. Αντί όμως να πείτε: «Θα μιλήσω στην κυρία σου να τιμωρήσει αυτόν που σε πείραξε» ή «χτύπα κι εσύ όταν σε χτυπάνε» ή «νομίζω ότι αυτό το παιδί ή το άλλο συμπεριφέρεται “έτσι”», προτιμείστε φράσεις όπως: «σε ακούω αλλά θα ήθελα να το συζητήσω με τη δασκάλα σου να μου πει κι εκείνη την άποψη της γι αυτό που έγινε», «μπορείς να προστατεύσεις τον εαυτό σου, μπορείς να λύσεις τις διαφορές» ή «τι πιστεύεις ότι θα μπορούσες να έκανες και δεν το έκανες». Φυσικά θα ακολουθήσει δική σας συζήτηση με τη νηπιαγωγό αν υπάρχει ανάγκη.

Δεν διστάζω να δηλώσω ότι τα παιδιά μας έχουν βελτιώσει αισθητά την επιχειρηματολογία τους παντού, όχι μόνο στο παιχνίδι αλλά και στις οργανωμένες δραστηριότητες. Κι αυτή η μαρτυρία έρχεται όχι μόνο από γονείς αλλά και από εξωτερικούς συνεργάτες μας οι οποίοι έχουν εικόνα και από άλλα νηπιαγωγεία. Έχουν προσεγγίσει ένα ιδιαίτερα ικανοποιητικό λόγο (σκέψη) σε σχέση με την ηλικία τους. Δε διστάζουν να εκτεθούν, να πούνε τη γνώμη τους στην μεγάλη ομάδα με αποτέλεσμα κανένας να μην είναι αφανής. Και αν αυτό είναι σημαντικό για το νηπιαγωγείο φανταστείτε πόσο θα φανεί σαν ουσιαστικό πλεονέκτημα κατά τη φοίτηση τους στο δημοτικό σχολείο. Όλα αυτά βέβαια δεν έγιναν «μαγικά», αλλά είναι το αποτέλεσμα και το απότοκο της περσινής δουλειάς με όλα τα τμήματα (από τον Παιδικό Σταθμό ακόμη για πρώτη φορά για τα ελληνικά δεδομένα).

Τέλος θα συμπλήρωνα ότι το γεγονός πως ενδυναμώνονται οι προσωπικότητες και οι ταυτότητες των παιδιών, οδηγεί σε δύο εκφάνσεις. Ο καθένας ενδυναμώνεται μεν ατομικά αλλά η αλληλεπίδραση μεταξύ ισότιμα ισχυρών μελών της ομάδας, αναδεικνύει άλλες δυσκολίες. Και αυτή είναι μια νέα πρόκληση αλλά με αδιαμφισβήτητη προοπτική για την πραγματική κοινωνική ανάπτυξη των παιδιών μας.

Αρχοντία Καθάριου

ΜΠΣ «Ψυχοπαιδαγωγική της Ένταξης» ΑΠΘ