Διδάξτε του να είναι κοινωνικό.
Με λίγη υπομονή και καλή θέληση.
Γιατί η κοινωνικότητα διδάσκεται!

Η σκηνή είναι λίγο πολύ γνωστή σε όλους. Το παιδί σας ενώ επιζητά τη συντροφιά των άλλων παιδιών ξαφνικά αρνείται να παίξει μαζί τους, να μοιραστεί τα παιχνίδια του, μαλώνει και γίνεται επιθετικό. Η πιο φυσική σας αντίδραση είναι να το μαλώσετε και να επέμβετε έτσι ώστε να ηρεμήσουν τα πνεύματα. Μετά από πέντε λεπτά όμως η σκηνή επαναλαμβάνεται δραματικότερη.

Τι Φταίει ;

Η εσφαλμένη αντιμετώπιση της συμπεριφοράς του παιδιού από το γονιό. Πολλοί γονείς σε τέτοιες περιπτώσεις κάνουν το σφάλμα να τονίσουν τα αρνητικά στοιχεία της συμπεριφοράς του παιδιού τους, βάζοντας ταμπέλες όπως «είσαι κακό παιδί», ενώ αντίθετα είναι πολύ πιο αποτελεσματικό αν τη συγκεκριμένη και όχι μόνο στιγμή τονίσουμε και ενθαρρύνουμε τα θετικά του σημεία.

Μειώνοντας το παιδί μας το μόνο που καταφέρνουμε είναι να δημιουργήσουμε μέσα του αποθέματα θυμού και αγανάκτησης που θα εκδηλωθούν αργότερα με εκρήξεις επιθετικότητας και ανασφάλειας.
Χαρακτηριστική τάση της προνηπιακής ηλικίας είναι ο εγωκεντρισμός. Το παιδί σύμφωνα με τους ειδικούς βιώνει τον κόσμο μέσα από τον ίδιο του τον εαυτό, με τα μάτια της ψυχής του και μέσα από τα βιώματά του. Χαρακτηριστικό το παράδειγμα του μικρού παιδιού που όταν το ρωτήσαμε αν έχει αδελφό, μας είπε : «Εγώ έχω αδελφό τον Πέτρο αλλά ο Πέτρος δεν έχει αδελφό». Η τάση για ικανοποίηση του «εγώ» ξεκινά από την βρεφική ηλικία, όπου το βρέφος επιζητά συνέχεια την προσοχή της μητέρας (τάισμα, άλλαγμα, χάδι), κορυφώνεται στην ηλικία 2-3 χρόνων και σιγά-σιγά στη νηπιακή ηλικία, όπου τα παιδιά γίνονται πλέον πιο συνεργάσιμα και κοινωνικά, όταν βέβαια και το άμεσο περιβάλλον βοηθά (ήρεμο οικογενειακό περιβάλλον, επιλεγμένο πρόγραμμα νηπιαγωγείου).

Στην ηλικία των 2-3 χρονών είναι παρακινδυνευμένο οι γονείς να μιλούν για εγωκεντρικό παιδί και να περιμένουν απ’ αυτό να συνεργάζεται άψογα με τ’ άλλα παιδιά. Η φύση του υποδεικνύει σ’ αυτή την φάση της ζωής την ανάγκη να ανακαλύψει τον εαυτό του και τον κόσμο γύρω του, να συνυπάρξει με τους άλλους. Με τον καιρό θα μάθει να συνεργάζεται αφού πρώτα μάθει να εμπιστεύεται τον εαυτό του. Χαρακτηριστικά γι’ αυτή την ηλικία μιλάμε για το παράλληλο παιχνίδι. Πολλά παιδιά δηλαδή μπορούν να παίζουν στο ίδιο δωμάτιο (συνύπαρξη), αλλά το καθένα μόνο του, ατομικά.

• Αυτό είναι και το πρώτο βήμα για την κοινωνικοποίηση. Ας μην έχουμε λοιπόν υπερβολικές απαιτήσεις από τα παιδιά μας.

• Η μη καλή επικοινωνία πολλές φορές λόγω αργού ρυθμού γλωσσικής ανάπτυξης επηρεάζει τις σχέσεις των παιδιών. Έτσι ένα παιδί είναι πιθανό να αναπτύξει εγωκεντρική συμπεριφορά μόνο για να το προσέξουν οι άλλοι.

• Η μίμηση, ο τρόπος που εμείς οι γονείς συμπεριφερόμαστε και αντιδρούμε βοηθά ή αντίθετα οξύνει την κατάσταση. Είναι παράλογο όταν εμείς συμπεριφερόμαστε εγωιστικά, να ζητάμε από το παιδί το αντίθετο. Το παιδί μας αντιγράφει, πρέπει να του δώσουμε ένα σωστό πρότυπο να μιμηθεί. Κανένα παιδί δεν πείθεται όταν ο γονιός του το διατάσσει να κάνει κάτι που δεν κάνει ο ίδιος.

• Η σχέση με τη μητέρα παίζει καθοριστικό ρόλο. Έχει αποδειχθεί μέσα από έρευνες που έχουν γίνει ότι η ικανότητα του παιδιού να νοιάζεται για τους άλλους αποτελεί συνάρτηση της σχέσης που έχει με τη μητέρα του. Τα παιδάκια τα οποία είναι δεμένα με τη μητέρα τους δείχνουν πολύ μεγάλη τρυφερότητα και συμμετοχή στα συναισθήματα όσων αποτελούν το περιβάλλον τους.

• Η αντιζηλία ανάμεσα στα παιδιά μιας οικογένειας είναι ένα φαινόμενο πολύ συχνό που δημιουργεί αρνητικά συναισθήματα. Ο καλύτερος τρόπος να εμφυσήσετε στο παιδί τρυφερότητα προς το καινούργιο αδελφάκι, είναι ν’ αρχίσετε να το προετοιμάζετε πριν ακόμη γεννηθεί. Και αργότερα αφήστε το να αναλάβει πρακτικές ευθύνες απέναντι στο νεογέννητο (π.χ. να φέρει τις πάνες ή να διαλέξει μια φορμίτσα για το μωρό).

Τέλος πρέπει να γνωρίζετε ότι τα παιχνίδια επηρεάζουν καταλυτικά τη συμπεριφορά του παιδιού σας προς τους άλλους. Οι ψυχολόγοι συμφωνούν απόλυτα ότι τα παιχνίδια πολέμου μειώνουν δραστικά την κοινωνικότητα του παιδιού, ενώ αντίθετα τα παιδιά που παίζουν με ομαδικά παιχνίδια επιδεικνύουν έντονη κοινωνική συμπεριφορά και υψηλό επίπεδο συνεργασίας. Ρίξτε λοιπόν μια ματιά στα παιχνίδια των παιδιών σας. Θα εκπλαγείτε όταν δείτε πόσο λίγα είναι τα παιχνίδια τα οποία ενισχύουν την κοινωνικότητα των παιδιών και πόσο πολλά αυτά που του δημιουργούν επιθετικές τάσεις. «Δουλειά σας» είναι ν’ αντιστρέψετε αυτή την αναλογία.
Πότε ένα παιδί είναι κοινωνικό ;

Όταν συγκεντρώνει τα εξής χαρακτηριστικά :

Συνεργασία π.χ. τα παιδιά συνεργάζονται αρμονικά και χρησιμοποιούν τα παιχνίδια (κύβους) για να φτιάξουν μια μεγάλη κοινή κατασκευή.
Μοίρασμα Όταν ένα παιδί δίνει κάτι δικό του στο άλλο χωρίς αντάλλαγμα (μοιράζεται τα παιχνίδια του, τους μαρκαδόρους του για να ζωγραφίσει από κοινού με το φίλο του).
Ευαισθησία Όταν κατανοεί και συμμερίζεται τα συναισθήματα ενός άλλου ατόμου (π.χ. έρχεται να σας αγκαλιάσει γιατί σας είδε να στεναχωριέστε)

Απλά μαθήματα……..κοινωνικότητας

- Επιβραβεύστε με λόγια και με έργα το παιδί σας κάθε φορά που δείχνει τρυφερό ενδιαφέρον για τους άλλους. Η θετική σας ανταπόκριση ενισχύει τις προσπάθειές του.
– Χαρίστε του ένα γατάκι, να το φροντίζει. Δεν είναι απαραίτητο να είναι σκύλος ή γάτα αλλά ένα καναρίνι ή ένα χρυσόψαρο. Έτσι θα το μάθετε να είναι υπεύθυνο ν’ αγαπά και να φροντίζει τους άλλους.
– Δώστε στο παιδί την ικανοποίηση να φανεί εξυπηρετικό. Σ’ όλα τα παιδιά αρέσει ν’ αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες μέσα στο σπίτι (στρώσιμο τραπεζιού, τακτοποίημα).
– Ζητείστε του να διδάξει κάτι στα μικρότερα παιδιά. Μαθαίνοντας σ’ ένα άλλο παιδάκι να είναι συνεργάσιμο το παιδί σας ταυτόχρονα αναπτύσσει αυτή την πλευρά του χαρακτήρα του.
– Ενθαρρύνετέ το να παρακολουθεί τα παιδικά εκείνα προγράμματα τα οποία διαπνέονται από την ιδέα της φιλίας και της συναδελφικότητας. Ένα καλό παράδειγμα είναι τα «Παιχνίδια χωρίς σύνορα» που προβάλλονται κι από την ελληνική τηλεόραση.

Αν έχετε δύο ή περισσότερα παιδιά

- Διαλέξτε ομαδικά-επιτραπέζια παιχνίδια

- Μάθετε στα παιδιά να μοιράζονται τον ίδιο χώρο. Μια καλή ιδέα για το παιδικό δωμάτιο είναι ένα τραπέζι σε παιδικές διαστάσεις με τις ανάλογες καρέκλες. Έτσι τα παιδιά θα μάθουν να συνεργάζονται αρμονικά μεταξύ τους και να δουλεύουν από κοινού.

Κι όταν αρνείται;

Μερικά παιδιά βρίσκουν τα παιχνίδια συνεργασίας δύσκολα, γιατί έχουν συνηθίσει να παίζουν μόνα τους ή να παίζουν ανταγωνιστικά. Ενδέχεται ν’ αρνηθούν ή και να βάλουν τα κλάματα.
Μην τους φερθείτε αυστηρά, μην τα αποπάρετε ούτε να τα πιέσετε. Πείτε τους «Μην ανησυχείς θα τα καταφέρεις σιγά-σιγά ή θα σε βοηθήσουν οι φίλοι σου». Μ’ αυτό τον τρόπο εξομαλύνετε το έδαφος και συντελείτε στο να διαμορφώσει το παιδί μια κοινωνική προσωπικότητα. Το αποτέλεσμα θα δικαιώσει τις προσπάθειές σας.
Αξίζει τον κόπο να προσπαθήσετε.

Αρχοντία Καθάριου
Νηπιαγωγός ΑΠΘ με εξειδίκευση σε «Δυσκολίες Μάθησης στην Προσχολική Ηλικία»
ΜΠΣ «Ψυχοπαιδαγωγική της ένταξης» ΑΠΘ

Δημοσιεύθηκε στις ΘΕΣΣΑΛΙΚΕΣ ΕΠΙΛΟΓΕΣ