Η επίλυση προβλήματος (problem solving) ιεραρχείται πλέον ψηλά στα διεθνή και ευρωπαϊκά εκπαιδευτικά προγράμματα. Μέσα από την εκπαίδευση στην επίλυση προβλήματος, ο άνθρωπος μαθαίνει να οργανώνει τη νέα γνώση και να κινείται αποτελεσματικά, με δικές του στρατηγικές, προς την λύση ενός προβλήματος ή μιας νέας γνωστικής κατάστασης.

Η επίλυση προβλήματος ή αλλιώς problem solving, ως μέθοδος δε δίνει τον τρόπο στον λύτη αλλά δεδομένα προς επεξεργασία ώστε να φτάσει μόνος του στη λύση. Κάποια συνδέονται μέχρι σε ένα μόνο βαθμό με την προϋπάρχουσα γνώση ενώ άλλα θέτουν γνωστικά «εμπόδια». Στοχεύει στο «πώς»και όχι στο «τι» της μαθησιακής διαδικασίας.

Έχουμε ταυτίσει στην αντίληψη μας την επίλυση προβλήματος με τα Μαθηματικά, όμως στη σύγχρονη εκπαίδευση συνδέεται με διάφορα γνωστικά αντικείμενα.

Επίλυση προβλήματος μπορείς να διδάξεις μέσα από τη γλώσσα, την τεχνολογία, την οικολογία, την τέχνη κ.α.

Η αναλυτική επεξεργασία των δεδομένων είναι βασική προϋπόθεση για τη διδακτική της επίλυσης προβλήματος.

Στη χώρα μας παρ” ότι τα αναλυτικά προγράμματα προτείνουν την μέθοδο ως υψηλή προτεραιότητα, στην πράξη δε διδάσκεται συστηματικά αλλά ούτε σύμφωνα με τις θεωρητικές της αρχές.Τα σχολικά βιβλία επιμένουν ακόμη να θεωρούν επιτυχή τη λύση όταν το πρόβλημα λύνεται από τον μαθητή με τον καθοδηγούμενο τρόπο που προτείνουν στο περιεχόμενό τους. Κάθε τι διαφορετικό θεωρείται λάθος και επισφαλές ακόμη κι αν λύνει το πρόβλημα!

Δεν είναι τυχαίο ότι σε διεθνείς διαγωνισμούς όπως αυτός της Pisa, οι μαθητές της χώρας μας δεν παρουσιάζουν καλές επιδόσεις παρ” ότι έχουν διδαχθεί επαρκώς αλγόριθμους και μεθόδους σύμφωνα με την ηλικία τους.

Αυτό συμβαίνει γιατί μέσα στο σχολείο δεν έχουν χτίσει και εξελίξει δικές τους στρατηγικές ώστε να λύνουν προβλήματα και να επεξεργάζονται με αναλυτικό τρόπο γνωστικά εμπόδια. Έχουν μάθει να εργάζονται και να πράττουν μηχανιστικά.

Η επίλυση προβλήματος σύμφωνα με τα νέα παιδαγωγικά standards αλλά και τις διεθνείς εκπαιδευτικές πολιτικές (OECD) πρέπει να ξεκινά από το Νηπιαγωγείο.

Εδώ και πέντε χρόνια εργαζόμαστε συστηματικά πάνω στα αποτελέσματα της δικής μας έρευνας, από τις ελάχιστες που υπάρχουν στον ελλαδικό χώρο για την μέθοδο στην προσχολική εκπαίδευση.

Το παιδί εκπαιδεύεται μέσα από τα 3 στάδια της μεθόδου.

Στο πρώτο βήμα επεξεργάζεται μόνο του το πρόβλημα σε χρόνο μερικών λεπτών έτσι ώστε να δημιουργήσει μια πρώτη δική του αναπαράσταση και επεξεργασία. Η οποία τις περισσότερες φορές είναι διαισθητική, παρορμητική και μερική (ολιστικός τρόπος), κάτι όμως αναμενόμενο για τα παιδιά αυτής της ηλικίας λόγω των αναπτυξιακών τους χαρακτηριστικών.

Στο δεύτερο βήμα τα παιδιά ξαναεπεξεργάζονται από την αρχή το πρόβλημα αλλά οργανωμένα σε μικρές ομάδες. Εκεί είναι που συμβαίνει η μετατόπιση από τον ολιστικό τρόπο στον αναλυτικό. Μέσα από την ομαδοσυνεργατική διαδικασία ανταλλάσσοντας διαφορετικές γνώμες, αναγνωρίζουν πλέον όλα τα δεδομένα και τις σχέσεις μεταξύ αυτών. Εκεί, μέσα στην ομάδα θα αναζητήσουν το «πώς θα βρω τον τρόπο να το λύσω». Αυτά τα δύο στοιχεία άλλωστε συνθέτουν τον αναλυτικό τρόπο. Επιπλέον ό,τι δεν κατάφερε να κάνει ο καθένας μόνος του έρχεται να το ολοκληρώσει η ομαδική δουλειά.

Στο τρίτο βήμα, τα έργα των ομάδων αναρτώνται σε σημείο που να έχουν όλοι πρόσβαση κι εκεί τα παιδιά σχολιάζουν, περιγράφουν, αναλύουν τον τρόπο που επέλεξαν και το αποτέλεσμα όχι μόνο της ομάδας τους αλλά και των άλλων ομάδων.

Τα προβλήματα σχεδιάζονται αποκλειστικά από εμάς με συγκεκριμένα κριτήρια και σε κατηγορίες (οπτικοαντιληπτικής διάκρισης, ταξινόμησης, διαμοιρασμού) με στόχο να βάζουν ερωτήματα και να προκαλούν συζήτηση.Τις περισσότερες φορές αναδεικνύουν πάνω από έναν τρόπους για τη λύση.

Είναι σημαντικό να πούμε πως μέσα από τον ομαδοσυνεργατικό τρόπο εργασίας, τα παιδιά βελτιώνουν σημαντικά το επίπεδο του λόγου με μεγάλο όφελος και θετικό αποτέλεσμα σε δεξιότητες έκφρασης αλλά και με τεράστια επίδραση στη διαχείριση των μεταξύ τους σχέσεων

Ο τρόπος που λειτουργούν οι εκπαιδευτικοί είναι καθοριστικός: δεν επεμβαίνουν παρά μόνο αν υπάρχει σοβαρό ζήτημα στην ομάδα και ποτέ με την προσφορά της απάντησης.

Όλα αυτά καταγράφονται και αναλύονται από εμάς για τον σχεδιασμό και την αξιολόγηση των παιδιών αλλά και του προγράμματος.

Το πρόγραμμα ξεκινά να εφαρμόζεται με τις απαραίτητες προσαρμογές έργων και βημάτων από την ηλικία του παιδικού σταθμού 3+ ετών. Και αυτό ίσως συνιστά την πιο σημαντική καινοτομία!

Ναι, τα παιδιά στο Νηπιαγωγείο έχουν τις ικανότητες και μπορούν μάθουν να συλλογίζονται με αναλυτικό τρόπο. Αρκεί να εκπαιδευτούν με τον κατάλληλο τρόπο από την προσχολική ηλικία. Αυτό απέδειξε άλλωστε και η έρευνα μας.

Η ερευνητική μας πρόταση παρουσιάστηκε και δημοσιεύτηκε στα πρακτικά του 8ου Διεθνούς Συνεδρίου για την προώθηση της Εκπαιδευτικής Καινοτομίας, (ΕΕΠΕΚ).

Όσοι ενδιαφέρεστε ο σύνδεσμος είναι εδώ:

Πρακτικά Εργασιών 8ου Διεθνούς Συνεδρίου, για την Προώθηση της Εκπαιδευτικής Καινοτομίας, Λάρισα 14-16 Οκτωβρίου 2022 https://synedrio.eepek.gr

Τόμος Α΄ σελ. 349-357 https://drive.google.com/…/1vGPjl_Prz…